De oude molen van Betekom 09/08
De oude molen van Betekom
Onze gemeente is niet rijk bezaaid met historische monumenten, maar met de oude molen op de Molenberg hebben we een topper van formaat in huis. Niet alleen is de molen is één van de oudste molens van ons land, het is ook één van de weinige voorbeelden van een torenmolen in de Nederlanden. Eenvoudig gezegd, is een torenmolen een cilindervormige en robuuste stenen romp met bovenop een molenkap met wieken.
Wanneer de huidige molen gebouwd werd, is niet geheel duidelijk. De molen was eigendom van de heren van Rivieren. Deze waren lokale adellijke grondheren die belangrijke bezittingen hadden in Betekom, Gelrode, Langdorp en Aarschot. De kern van hun heerlijkheid (domein) was het kasteel van Rivieren in Gelrode, niet ver van de dorpskern van Betekom. In 1428 werd in een rekeningboek van de heerlijkheid Rivieren voor het eerst melding gemaakt van een windmolen in Betekom. Vermoedelijk was dit echter een andere molen dan de huidige. In 1488-1489 werd de streek tussen Aarschot en Haacht immers grondig verwoest door plunderende soldaten en ging ook de molen van Betekom in vlammen op. Zeer waarschijnlijk werd de huidige molen in de loop van de 16de eeuw gebouwd. De eerste afbeeldingen van de molen dateren trouwens uit het einde van 16de eeuw.
Hoewel de inwoners van Betekom niet verplicht waren hun granen in de molen te laten malen, was hij lokaal van groot economisch belang. Dit kan vandaag nog steeds uit het landschap afgelezen worden. In de flanken van de heuvel waarop de molen staat, werden in de loop van de jaren vier holle wegen uitgesleten door het op en neer gaan van paard en kar. Toen de molen nog maalde, zag de heuvel er ook helemaal anders uit dan vandaag. De molen had immers recht op wind waardoor geen bomen of hoge struiken in de buurt mochten staan die de windvang zouden belemmeren.
In de loop van de geschiedenis onderging de molen verschillende aanpassingen en verbouwingen en werd hij geteisterd door noodweer en kleine of grotere branden. De laatste keer was in augustus/september 1914 toen het terugtrekkende Belgische leger de molen in brand stak. Sinds toen rest er van het gebouw enkel nog de circa 10 meter hoge ijzerzandstenen romp met een plint in witte zandsteen uit Gobertange. Het feit dat de ruïne er na meer dan 100 jaar nog steeds staat, toont de degelijkheid van de constructie aan, maar regen en wind laten zich meer dan voelen.
In 1990 redde de vzw natuur- en vogelreservaten de ruïne van een zekere sloop door de molen en de grond waarop hij stond te kopen. In 1993 werd de molen beschermd als monument en werden broodnodige instandhoudingwerken gedaan door enkele enthousiastelingen, die aan de wieg stonden van de eerste molenwerkgroep. Enkele jaren terug startte een nieuwe molenwerkgroep met de vaste overtuiging de ruïne te consolideren en behoeden voor verdere aftakeling.
Hoe ver deze plannen zijn opgeschoten en nog veel meer, kunt u vernemen en actief beleven op de dag van Molenberg die zal plaatsvinden op zaterdag 1 oktober 2016 vanaf 15.30 uur in de schaduw van de molen.